4A, 4B, 4C Nedir ve Nasıl Farklılaşır?

Türkiye’de aktif olarak çalışan bireylerin sosyal haklardan faydalanmasını sağlayan sistemlerin başında, 4A, 4B ve 4C sigorta türleri gelir. Her biri farklı çalışma biçimlerine göre şekillenmiş olan bu sigorta yapıları, çalışanların geleceğini güvence altına alır. Hem sağlık hizmetlerinden yararlanmak hem de emeklilik sürecinde maaş bağlanabilmesi adına bu sistemler büyük önem taşır. Bu yazımızda, üç temel sigorta sistemini detaylı olarak inceleyecek, kimleri kapsadığını, aralarındaki farkları ve nasıl sorgulanabileceğini açıklayacağız.

Sosyal Güvence Sisteminin Temel Bileşenleri

Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında toplanan sosyal sigorta türleri; 4A, 4B ve 4C olmak üzere üçe ayrılır. Bu yapıların her biri farklı iş alanlarında faaliyet gösteren bireyleri kapsar. Yani kişinin yaptığı işin türü, onun hangi sigorta koluna dâhil olduğunu belirler. Şimdi bu sigorta sistemlerini yakından tanıyalım.

4A Sigortası: Özel Sektörün Güvencesi

4A, kamuoyunda en yaygın olarak bilinen sigorta türlerinden biridir. Daha önceleri SSK (Sosyal Sigortalar Kurumu) olarak adlandırılan bu sistem, özel sektör çalışanlarını kapsar. Özel bir şirkette sözleşmeli olarak çalışan herkes 4A sigortasına tabidir. Bu sistemde çalışan bireylerin sosyal güvenlik primleri işveren tarafından ödenir.

Brüt maaş üzerinden yapılan kesintiler SGK’ya düzenli olarak aktarılır. Bu kesintiler; emeklilik, hastalık, iş kazası, analık, malullük ve ölüm gibi çeşitli sosyal risklere karşı çalışanı korumak amacıyla yapılır. 4A sigortasının sağladığı sosyal haklardan yararlanmak için işverenin primleri zamanında ve eksiksiz yatırması gerekir.

4B Sigortası: Serbest Meslek Sahiplerinin Destekçisi

Esnaf, sanatkâr, çiftçi veya kendi işini kurmuş girişimciler gibi bağımsız çalışan bireyler 4B sigorta sistemi ile güvence altına alınır. Bu yapı, geçmişte BAĞ-KUR olarak bilinmekteydi. 4B sigortasında en önemli fark, bireyin kendi sigorta primini kendisinin ödemesidir.

Yani bir işverene bağlı olmadan çalışan kişiler, SGK’ya doğrudan ödeme yaparak emeklilik, sağlık ve diğer sosyal haklardan faydalanabilir. Bu sistem girişimciliği destekleyici yapısıyla ön plana çıkar. Ayrıca işyeri, atölye veya dükkân gibi iş varlıklarının korunması adına sigorta paketleri geniş bir yelpazeye sahiptir.

4C Sigortası: Kamu Çalışanlarının Sistemi

Devlet memurları ve belirli kamu görevlileri için geçerli olan sistem ise 4C sigorta koludur. Önceki ismiyle Emekli Sandığı olan bu yapı, kamuya bağlı çalışanların tüm sosyal haklarını kapsar. Kadrolu çalışanlar dışında, belli bir süreyle veya mevsimlik olarak sözleşmeli çalışan bazı kamu görevlileri de bu kapsama dâhil edilir.

4C sisteminde maaşlardan yapılan kesintiler doğrudan devlet tarafından gerçekleştirilir. Yani çalışanın veya işverenin herhangi bir ödeme işlemiyle ilgilenmesi gerekmez. Sağlık, emeklilik ve diğer sosyal haklar kamu personeline doğrudan sunulur.

Hangi Sigorta Kolu Hangi Çalışanı Kapsar?

• 4A: Özel sektör çalışanları (maaşlı ve işverene bağlı olarak çalışanlar).

• 4B: Kendi işinin sahibi olanlar (esnaf, sanatkâr, çiftçi, serbest meslek erbabı).

• 4C: Devlet memurları ve belirli kamu çalışanları.

Zorunlu ve İsteğe Bağlı Sigortalılık Arasındaki Farklar

 ve 4B sistemlerinde hem zorunlu hem de isteğe bağlı sigortalılık seçenekleri mevcuttur. Örneğin yarı zamanlı çalışan veya ayda 30 günden az süreyle çalışan bir birey, isteğe bağlı 4A sigortasına geçiş yapabilir. Bu sistemde, kişi kendi primlerini yatırarak sosyal güvenceden faydalanabilir.

4B’de ise kişi zorunlu sigortalı değilse ama sosyal güvenceden yararlanmak istiyorsa isteğe bağlı olarak sisteme giriş yapabilir. Özellikle freelance çalışanlar, danışmanlık yapanlar veya dönemsel iş yapanlar için bu durum avantaj sağlar.

4C sigorta sisteminde ise isteğe bağlılık söz konusu değildir çünkü bu yapı tamamen kamuya bağlı bir düzende işler.

Sigorta Primleri Ne Kadardır?

Her yıl yeniden düzenlenen sigorta primleri, çalışanın gelir düzeyine göre farklılık gösterir. 2025 yılı için belirlenen sigorta primi oranları ise şu şekildedir:

Bu tutarların yanı sıra, emekli olmak için gereken prim günü sayısı da farklıdır:

• 4A için: 7200 gün

• 4B için: 5400 gün

• 4C için: 9000 gün

Sigorta Dökümü Nedir ve Neden Önemlidir?

Sosyal güvenlik kapsamındaki tüm çalışanlar, geçmiş prim ödeme bilgilerine “sigorta hizmet dökümü” sayesinde ulaşabilirler. Bu dökümde;

• Sigorta başlangıç tarihi

• Prim ödeme gün sayısı

• Çalışılan iş yerleri

• Sigorta türü (4A/4B/4C)

gibi detaylar yer alır. Hizmet dökümü, sadece emeklilik planlaması için değil, aynı zamanda kıdem tazminatı ve işçilik haklarının hesaplanması için de önem taşır.

Hizmet Dökümüne Nasıl Ulaşılır?

Sigorta bilgilerine ulaşmanın en kolay yolu e-Devlet kapısıdır. E-Devlet şifresi, mobil imza, elektronik imza veya internet bankacılığı üzerinden giriş yaptıktan sonra, “SGK Tescil ve Hizmet Dökümü” sekmesine gidilerek sigorta geçmişi kolayca görüntülenebilir.

Ayrıca SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) aracılığıyla da sağlık ve hayat sigortalarınızla ilgili kapsamlı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Sigorta Sistemi, Geleceğe Atılan Güvenli Bir Adımdır

Türkiye’de sosyal güvenlik sistemleri, hem çalışanların hem de işverenlerin sorumlulukları doğrultusunda şekillenir. 4A, 4B ve 4C gibi üç temel sigorta yapısı sayesinde milyonlarca çalışan; sağlık, emeklilik, iş kazası ve diğer sosyal risklere karşı korunur.

Kendi mesleki durumunuzu netleştirerek hangi sigorta sistemine bağlı olduğunuzu belirlemek, hem kısa vadeli sağlık hizmetlerinden hem de uzun vadeli emeklilik haklarından eksiksiz şekilde yararlanmanızı sağlar. Unutmayın, sigorta yalnızca bir zorunluluk değil; aynı zamanda yaşam kalitenizi ve geleceğinizi güvence altına alan bir yatırımdır.