Türkiye ve Dünyada İşsizlik Ödeneği Uygulamaları

Son yıllarda yaşanan küresel krizler, özellikle de pandemi süreci, iş gücü piyasalarında ciddi sarsıntılara neden oldu. Dünya genelinde milyonlarca çalışan geçici ya da kalıcı olarak istihdamdan uzaklaştı. Bu süreçte bireylerin en çok ihtiyaç duyduğu konulardan biri de hiç şüphesiz gelir desteği oldu. İşini kaybeden ya da çalışamaz duruma gelen kişiler, belirli kriterleri karşılamaları durumunda devlet destekli işsizlik ödeneğinden faydalanabiliyor.

Gerek Türkiye’de gerekse diğer ülkelerde uygulanan bu sosyal güvenlik sistemi, çalışırken sigortalı olan bireylerin, işsiz kaldıklarında belirli bir süre boyunca temel ihtiyaçlarını karşılayabilmelerine yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiştir. Bu yazımızda, işsizlik ödeneğiyle ilgili merak edilenleri detaylı şekilde ele alıyoruz.

İşsizlik Ödeneği Nedir?

İşsizlik ödeneği, çeşitli sebeplerle işinden ayrılan bireylerin geçici süreyle ekonomik olarak desteklenmesini sağlayan bir sosyal yardım sistemidir. Bu yardım, iş gücü piyasasında yeniden istihdam edilene kadar geçici bir güvence sunar. Fakat her birey bu haktan doğrudan faydalanamaz. Belirli koşulları yerine getirmek ve belirlenen süreler içinde başvuruda bulunmak gerekir.

Devlet Destekli Bu Yardım Nasıl İşler?

Bu ödenek doğrudan devletin kasasından değil, çalışanlar ve işverenlerin katkılarıyla oluşturulan İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanır. İş hayatı süresince maaşlardan kesilen primler bu fonun birikmesini sağlar. Fon, işsiz kalan kişilere belirli bir dönem boyunca düzenli ödeme yaparak hem bireysel mağduriyetleri azaltır hem de ekonomik dengenin korunmasına katkı sağlar.

İşsizlik Desteğinden Kimler Yararlanabilir?

İşsizlik ödeneğine başvuru yapabilmek için kişinin kendi isteğiyle değil, işverenin kararıyla işten ayrılmış olması gerekmektedir. İstifa eden çalışanlar bu haktan yararlanamaz. Ayrıca, kişinin son 3 yıl içinde belirli bir süre sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primlerini düzenli şekilde ödemiş olması gerekir.

Bir başka önemli kriter ise işten ayrılmadan önceki son 120 gün boyunca aralıksız çalışılmış olmasıdır. Bu sürenin kesintisiz olması, başvuru değerlendirmesinde en kritik faktörlerden biridir.

İşsizlik Yardımı Ne Kadar Süreyle Verilir?

Destek süresi, başvuru sahibinin geçmiş dönemdeki sigorta prim gün sayısına göre değişkenlik gösterir. Örneğin;

• Son 3 yıl içinde en az 600 gün sigortalı çalışmış bir birey 6 ay süreyle,
• 900 gün çalışan bir kişi 8 ay süreyle,
• 1080 gün ve üzeri sigortalı çalışanlar ise 10 ay süreyle bu yardımı alabilirler.

Bu süreler sonunda kişi halen bir iş bulamamışsa, ödenek sona erer ve birey farklı sosyal yardım programlarına yönlendirilir.

Ne Kadar Yardım Alınır?

Verilecek ödenek miktarı, başvuru sahibinin iş hayatındaki son 4 aylık brüt maaş ortalamasına göre hesaplanır. Bu ortalamanın yüzde 40’ı alınarak ödenecek miktar belirlenir. Ancak bu ödeme hiçbir koşulda brüt asgari ücretin yüzde 80’ini geçemez.

Örneğin bir kişinin son dört aylık brüt kazancı aylık ortalama 20.000 TL ise bu rakamın %40’ı olan 8.000 TL işsizlik ödeneği olarak kabul edilir. Fakat güncel asgari ücretin %80’inden fazlası ödenemez, bu nedenle bir tavan sınırı söz konusudur.

Vergi Kesintisi Uygulanır mı?

Evet, işsizlik ödeneği üzerinden yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır. Bu oran oldukça düşüktür ve %0.759 olarak belirlenmiştir. Bunun dışında gelir vergisi ya da başka bir kesinti uygulanmaz.

Nasıl Başvuru Yapılır?

İşsiz kalan bireyler, işten ayrıldıktan sonra 30 gün içinde Türkiye İş Kurumu’na (İŞKUR) başvuruda bulunmalıdır. Bu başvuru şahsen yapılabileceği gibi, İŞKUR’un internet sitesi ya da mobil uygulamaları üzerinden online şekilde de gerçekleştirilebilir. Başvuru süresi aşıldığında, bu hak kaybedilebilir.

Hangi Durumlarda Ödenek Kesilir?

İŞKUR tarafından uygun görülen bir iş teklifini geçerli bir sebep olmadan reddeden, mesleki gelişim programlarına katılmayan ya da gelir sağlayan bir işte çalıştığı tespit edilen bireylerin ödeneği derhal kesilir. Ayrıca herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı alan kişiler de bu yardımdan faydalanamaz.

Uluslararası Uygulamalar

Türkiye dışında pek çok ülke de benzer işsizlik yardımı sistemleriyle vatandaşlarına destek olmaktadır. Örneğin Almanya’da Arbeitslosengeld, Fransa’da Allocations chômage ve ABD’deki unemployment benefits programları, işsizlik durumunda kişilere geçici süreli finansal destek sağlar. Bu programların temel amacı, bireyin iş gücüne yeniden kazandırılmasıdır.

İşsizlik ödeneği, işini kaybeden bireyler için kritik öneme sahip bir sosyal güvenlik mekanizmasıdır. Özellikle kriz dönemlerinde hem bireysel refahı hem de toplumsal istikrarı koruyan bu destek sistemi, doğru şekilde işlediğinde ekonomik çöküntülerin önüne geçebilir. Fakat bu yardımın alınabilmesi için gerekli koşulların ve başvuru sürelerinin iyi bilinmesi gerekir.

İşsiz kaldığınızda umutsuzluğa kapılmadan önce bu destek sisteminden nasıl yararlanabileceğinizi öğrenmeniz, süreci daha sağlıklı ve güvenli atlatmanızı sağlayacaktır.